Nie ryzykuj za granicą — EKUZ to twój plan B na wakacjach

Wypadek na stoku, grypa w hotelu, skręcona kostka podczas zwiedzania — zagraniczne wakacje potrafią zaskoczyć nie tylko pięknymi widokami. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, czyli EKUZ, może wtedy uratować twój budżet i zdrowie. Ale nie działa jak magiczna tarcza – są sytuacje, w których nie pomoże. Sprawdź, co naprawdę obejmuje, kiedy musisz dopłacić, ile trwa jej wyrobienie i dlaczego nie warto zwlekać z jej złożeniem. Przeczytaj praktyczny przewodnik, zanim spakujesz walizkę.

• Co to jest EKUZ i w jakich krajach działa?
• Czego nie pokrywa EKUZ i kiedy musisz dopłacić z własnej kieszeni
• Transport medyczny z zagranicy — kiedy EKUZ nie wystarczy
• EKUZ a ratownictwo górskie i aktywny wypoczynek
• Ile jest ważna EKUZ i kto dostaje ją na dłużej
• Jak wyrobić EKUZ online i kiedy lepiej iść do oddziału
• Najczęstsze pytania: dzieci, studenci, dokumenty, czas oczekiwania

Co to jest EKUZ i w jakich krajach działa?

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) to dokument wydawany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, który potwierdza prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych na koszt NFZ podczas tymczasowego pobytu w innym państwie Unii Europejskiej lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Dzięki karcie EKUZ osoby ubezpieczone w Polsce mogą liczyć na leczenie w razie nagłej choroby lub wypadku bez konieczności ponoszenia pełnych kosztów usług medycznych za granicą. EKUZ nie jest alternatywą dla ubezpieczenia turystycznego, a jego zakres bywa ograniczony wyłącznie do świadczeń niezbędnych z medycznego punktu widzenia.

Zakres działania karty obejmuje kraje UE: Austrię, Belgię, Bułgarię, Chorwację, Cypr, Czechy, Danię, Estonię, Finlandię, Francję, Grecję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Litwę, Luksemburg, Łotwę, Maltę, Niemcy, Portugalię, Rumunię, Słowację, Słowenię, Szwecję, Węgry i Włochy. Karta działa również w krajach EFTA, czyli w Norwegii, Islandii, Liechtensteinie i Szwajcarii. W praktyce oznacza to, że posiadacze karty EKUZ mogą skorzystać z publicznego systemu opieki zdrowotnej w tych państwach na takich samych zasadach jak ich obywatele – czyli jeżeli w danym kraju obowiązuje współpłacenie (np. we Francji czy Niemczech), to również posiadacz EKUZ pokrywa tę część kosztów.

EKUZ nie pokrywa kosztów transportu medycznego do Polski ani leczenia prywatnego, dlatego w wielu przypadkach zalecane jest wykupienie dodatkowego ubezpieczenia turystycznego.

EKUZ obejmuje wyłącznie usługi zdrowotne świadczone w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia – w sytuacji skorzystania z prywatnej kliniki czy gabinetu koszt leczenia w całości pokrywa pacjent. Niektóre kraje, jak Austria czy Szwajcaria, wymagają przedstawienia dodatkowego dowodu tożsamości przy użyciu karty, a we Włoszech i Portugalii obowiązują zróżnicowane poziomy dopłat do usług zdrowotnych, nawet w sektorze publicznym.

Dla osób pracujących sezonowo lub czasowo za granicą, EKUZ może stanowić zabezpieczenie w razie nagłego zachorowania, jednak nie obejmuje leczenia planowanego ani kosztów rehabilitacji czy długoterminowej opieki. W przypadku wyjazdów do państw spoza UE i EFTA, EKUZ nie jest honorowany – dlatego podróżując np. do Turcji, Egiptu czy na Ukrainę, nie ma możliwości skorzystania z tej formy ochrony zdrowotnej.

Czego nie pokrywa EKUZ i kiedy musisz dopłacić z własnej kieszeni

EKUZ gwarantuje dostęp do świadczeń zdrowotnych wyłącznie w publicznych systemach ochrony zdrowia państw UE i EFTA, ale nie pokrywa wszystkich kosztów leczenia. Przede wszystkim karta nie obejmuje świadczeń udzielanych w placówkach prywatnych , nawet jeśli w danym kraju dostęp do prywatnej służby zdrowia jest szeroko rozpowszechniony. Jeżeli traficie do szpitala, który ma kontrakt z państwowym systemem, ale równocześnie oferuje prywatne usługi, musicie dokładnie sprawdzić, czy dane świadczenie będzie rozliczane w ramach EKUZ, czy wymagane będą dopłaty.

Systemy zdrowotne poszczególnych krajów różnią się organizacją i poziomem współpłatności.

• We Francji pacjent pokrywa z własnej kieszeni 30% kosztów wizyty lekarskiej i hospitalizacji , a refundacja następuje dopiero po złożeniu odpowiednich dokumentów w lokalnej kasie chorych.
• W Niemczech obowiązuje opłata ryczałtowa za pobyt w szpitalu w wysokości 10 euro dziennie (maksymalnie przez 28 dni) , której EKUZ nie refunduje. Podobne zasady obowiązują w Austrii czy Szwajcarii, gdzie współpłatność jest integralną częścią systemu.
• W Grecji czy na Cyprze może wystąpić opłata za wizytę u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej , mimo że korzystacie z publicznego systemu.

EKUZ nie pokrywa też kosztów lekarstw dostępnych bez recepty, a nawet w przypadku leków refundowanych w danym kraju może być konieczna dopłata – w Portugalii i Hiszpanii sięga ona często 25–60% ceny leku.

Warto również zaznaczyć, że leczenie planowane, zabiegi kosmetyczne, prywatne konsultacje specjalistyczne, rehabilitacja, stomatologia poza stanami nagłymi oraz długoterminowa opieka medyczna nie mieszczą się w zakresie finansowania przez EKUZ. Karta obejmuje jedynie sytuacje nagłe, które wymagają interwencji medycznej z powodów zdrowotnych i których brak realizacji mógłby prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia. W praktyce oznacza to, że jeśli ktoś zdecyduje się np. na zaplanowaną operację ortopedyczną w Niemczech, EKUZ nie pokryje żadnej części jej kosztów. Podobnie, jeśli w czasie pobytu za granicą dojdzie do konieczności kontynuacji leczenia lub hospitalizacji, która nie była wynikiem nagłego zdarzenia, trzeba liczyć się z pełnym kosztem usługi.

Transport medyczny z zagranicy — kiedy EKUZ nie wystarczy

W przypadku nagłego zachorowania lub wypadku za granicą transport chorego do Polski może okazać się kosztownym i skomplikowanym przedsięwzięciem. EKUZ nie obejmuje transportu medycznego do kraju , nawet jeżeli hospitalizacja lub leczenie zostały objęte kartą w ramach publicznego systemu zdrowia danego państwa. Koszty transportu sanitarnego – karetką, specjalistycznym ambulansem, a tym bardziej lotniczego (air-ambulance) – mogą sięgać dziesiątek, a nawet setek tysięcy złotych, w zależności od kraju, odległości i stanu zdrowia pacjenta.

Wyjątkiem mogą być sytuacje, w których dany kraj przewiduje transport wewnętrzny w ramach swojego systemu zdrowia (np. przewiezienie pacjenta z jednej placówki do drugiej), ale nawet wtedy odbywa się to na zasadach obowiązujących obywateli tego kraju , a nie z gwarancją pokrycia kosztów przez NFZ. Jeśli zachodzi potrzeba powrotu do Polski z powodu braku możliwości leczenia na miejscu, konieczności specjalistycznego leczenia w kraju lub zakończenia leczenia poza granicami – pokrycie kosztów spada całkowicie na pacjenta lub jego rodzinę.

Najdroższe przypadki dotyczą transportu z krajów takich jak Hiszpania, Norwegia czy Włochy, gdzie transport powietrzny z opieką medyczną potrafi kosztować nawet 60–100 tysięcy złotych , zależnie od rodzaju samolotu i liczby personelu. Zwykły transport sanitarny karetką przez kilka granic (np. z Niemiec czy Francji do Polski) również może kosztować od 8 do 20 tysięcy złotych. Żaden z tych kosztów nie jest refundowany w ramach EKUZ, dlatego dla osób planujących wakacje, zwłaszcza z chorobami przewlekłymi lub w wieku podwyższonego ryzyka, rekomendowane jest wykupienie dodatkowego ubezpieczenia turystycznego , które obejmuje również organizację i pokrycie kosztów transportu medycznego do kraju. Brak takiego zabezpieczenia w razie wypadku może oznaczać finansowe obciążenie, które przekracza możliwości przeciętnego budżetu domowego.

EKUZ a ratownictwo górskie i aktywny wypoczynek

W przypadku uprawiania sportów, szczególnie tych o podwyższonym ryzyku jak narciarstwo, wspinaczka czy trekking w górach, EKUZ nie obejmuje kosztów związanych z akcją ratowniczą , w tym użycia helikoptera ratunkowego czy służb ratowniczych w terenie. To jeden z najczęstszych błędów wśród turystów podróżujących do takich krajów jak Austria, Włochy, Słowacja czy Francja, gdzie system ratownictwa górskiego działa odrębnie od publicznej opieki zdrowotnej. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli pomoc lekarska po akcji ratunkowej zostanie zrefundowana, to sam koszt transportu z gór, interwencji ratowników, akcji poszukiwawczej czy śmigłowca pokrywa turysta z własnej kieszeni.

Na przykład w Austrii akcja ratunkowa z użyciem śmigłowca kosztuje średnio od 3 000 do 10 000 euro , a we Włoszech – zależnie od regionu – opłata może wynosić nawet 7 500 euro. EKUZ nie pokrywa tych kosztów, ponieważ ratownictwo górskie w większości państw europejskich nie jest częścią powszechnego systemu ubezpieczeń zdrowotnych. W Słowacji, gdzie wiele osób wybiera się na narty lub szlaki w Tatrach, każda akcja Horskiej Služby jest odpłatna dla turystów nieposiadających prywatnej polisy.

Aktywny wypoczynek niesie też ryzyko urazów, które mogą wymagać operacji, rehabilitacji czy dłuższej hospitalizacji. Tu również EKUZ może okazać się niewystarczający, ponieważ wiele z tych świadczeń – zwłaszcza jeśli są realizowane poza stanem nagłym – nie kwalifikuje się do natychmiastowej refundacji. Leczenie kontuzji sportowych w krajach takich jak Francja czy Niemcy często wiąże się z dopłatami , których wysokość może sięgać kilkuset euro, nawet w systemie publicznym.

W przypadku aktywności takich jak kolarstwo, nurkowanie czy paralotniarstwo również zaleca się dodatkową polisę, ponieważ wiele z tych sportów jest wyłączonych z ochrony wynikającej z EKUZ, a koszty ewentualnego leczenia, szczególnie przy konieczności ewakuacji, mogą drastycznie przewyższyć standardowe koszty hospitalizacji.

Ile jest ważna EKUZ i kto dostaje ją na dłużej

Okres ważności EKUZ zależy od statusu ubezpieczonego oraz podstawy zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce. Dla większości osób pracujących na podstawie umowy o pracę lub prowadzących działalność gospodarczą karta wydawana jest na 6 miesięcy , jednak istnieją grupy, które otrzymują ją na dłuższy czas – nawet na 3 lub 5 lat.

Osoby zatrudnione na umowę o pracę lub zleceniobiorcy otrzymują kartę na 6 miesięcy , o ile ich składki zdrowotne są opłacane w momencie składania wniosku. Dzieci i młodzież do 18. roku życia, a także uczniowie i studenci do 26. roku życia – jeśli są zgłoszeni jako członkowie rodziny – mogą uzyskać kartę nawet na 5 lat , niezależnie od składek. Emeryci, którzy osiągnęli wiek emerytalny i pobierają świadczenie z ZUS , otrzymują kartę z terminem ważności do 20 lat , pod warunkiem że są objęci powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym.

Osoby bezrobotne zarejestrowane w urzędzie pracy (ubezpieczone przez państwo) mogą uzyskać EKUZ na 2 miesiące, o ile mają aktualne prawo do świadczeń. Z kolei kobiety w ciąży i połogu oraz osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności mają prawo do dłuższego okresu ważności karty – często 12 miesięcy. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą okres ważności EKUZ wynosi 6 miesięcy , niezależnie od formy opodatkowania.

Przed złożeniem wniosku warto sprawdzić status ubezpieczenia w systemie eWUŚ oraz przygotować odpowiednie dokumenty potwierdzające prawo do świadczeń. Karta wydawana jest bezpłatnie w oddziałach NFZ lub online przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP), a czas oczekiwania na wydanie to zazwyczaj od 1 do 5 dni roboczych. Dla osób często podróżujących zawodowo, w tym pracowników delegowanych, możliwe jest uzyskanie karty z dłuższym okresem ważności (do 12 miesięcy) , o ile przedstawią odpowiednie zaświadczenie A1 lub potwierdzenie zatrudnienia poza granicami Polski.

Jak wyrobić EKUZ online i kiedy lepiej iść do oddziału

Wyrobienie EKUZ online jest możliwe dla osób, które są aktualnie objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce. Wniosek można złożyć przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP), co znacznie skraca formalności i eliminuje konieczność wizyty w oddziale NFZ. Jednak w niektórych sytuacjach zaleca się osobiste złożenie wniosku, zwłaszcza gdy występują dodatkowe okoliczności lub potrzebne są załączniki.

Jak wyrobić EKUZ online:

• Wejdź na stronę pacjent.gov.pl i zaloguj się do Internetowego Konta Pacjenta przez profil zaufany, e-dowód lub aplikację mObywatel.

• Wybierz zakładkę „Moje konto” → „Złóż wniosek o EKUZ”.

• Wypełnij formularz – system automatycznie pobierze dane ubezpieczonego.

• Wybierz sposób odbioru karty: przesyłka pocztą na wskazany adres, odbiór osobisty w oddziale NFZ lub upoważnienie innej osoby do odbioru.

• Po złożeniu wniosku karta zostanie wydana w ciągu kilku dni roboczych, zazwyczaj 3–5 dni (plus czas dostarczenia przez pocztę, jeśli wybrano taką opcję).

Kiedy lepiej iść do oddziału NFZ po EKUZ:

• Jeśli nie jesteście ubezpieczeni w systemie automatycznie (np. jako członkowie rodziny) i trzeba dołączyć dokument potwierdzający prawo do świadczeń.

• Gdy status ubezpieczenia w eWUŚ jest niepewny, nieaktywny lub wymagane są wyjaśnienia (np. po zmianie pracy, zakończeniu nauki, przejściu na emeryturę).

• Jeśli wniosek składany jest dla dziecka lub osoby trzeciej i nie posiadacie pełnych uprawnień do złożenia go przez IKP.

• W przypadku wyjazdów w nietypowych celach (np. długoterminowe leczenie, delegacja służbowa, wyjazd za granicę w ramach umowy międzynarodowej) – wtedy mogą być wymagane dodatkowe dokumenty, takie jak formularz A1, zaświadczenie od pracodawcy lub decyzja ZUS.

• Jeśli karta ma być wydana ekspresowo „od ręki” – w oddziałach NFZ często możecie otrzymać EKUZ nawet tego samego dnia, zwłaszcza w okresie zwiększonego zainteresowania (wakacje, ferie).

Najczęstsze pytania: dzieci, studenci, dokumenty, czas oczekiwania

• Czy dzieci mogą otrzymać własną kartę EKUZ?

Tak, każde dziecko – niezależnie od wieku – może otrzymać indywidualną kartę EKUZ, ale musi być zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny (np. przez jednego z rodziców). Wniosek składa rodzic lub opiekun prawny. Karta dla dziecka może być ważna nawet do 5 lat, jeśli ma ono status ucznia lub studenta.

• Czy studentom przysługuje EKUZ?

Tak, studenci do 26. roku życia , którzy są zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego przez rodziców lub uczelnię, mają prawo do EKUZ. Osoby powyżej 26 lat muszą być ubezpieczone samodzielnie lub przez pracodawcę – wówczas przysługuje im EKUZ na takich samych zasadach jak osobom dorosłym. W przypadku studentów wymagany może być dokument potwierdzający status ucznia lub studenta.

• Jakie dokumenty są potrzebne do wyrobienia EKUZ?

W większości przypadków wystarczy dowód osobisty lub paszport , ewentualnie numer PESEL. Jeśli wniosek składany jest osobiście w oddziale NFZ, a ubezpieczenie nie wynika z zatrudnienia (np. status członka rodziny, nauka, zgłoszenie przez uczelnię), konieczne może być przedstawienie:
– zaświadczenia o zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego,
– legitymacji szkolnej/studenckiej lub zaświadczenia z uczelni,
– orzeczenia o niepełnosprawności (dla osób z uprawnieniami),
– decyzji ZUS (dla emerytów lub rencistów),
– formularza A1 (dla osób pracujących za granicą).
Dzieci wymagają okazania aktu urodzenia lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość.

• Ile czeka się na wydanie EKUZ?

Czas oczekiwania zależy od sposobu złożenia wniosku.
– W oddziale NFZ: karta może być wydana od ręki, zazwyczaj tego samego dnia.
– Online (przez IKP): czas realizacji wynosi średnio od 3 do 5 dni roboczych, plus czas na dostarczenie pocztą (zazwyczaj 2–3 dni).
– Wnioski z brakami formalnymi lub wymagające dodatkowej weryfikacji (np. nieaktualny status w eWUŚ) mogą być rozpatrywane dłużej.